Het United Nations Development Programme (UNDP) en de Technische Universiteit Delft slaan de handen ineen met een historisch Nederlands-Braziliaans onderzoeksverband. Nooit eerder, zegt TU Delft-onderzoeker Taneha Kuzniecow Bacchin, hebben wetenschappers, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties uit Nederland en Brazilië zo intensief samengewerkt op het gebied van klimaatadaptatie.

Een jaar geleden, in april 2024, werd de basis gelegd voor een baanbrekend onderzoeksprogramma naar klimaatadaptatie in riviersteden in Brazilië en Nederland. Sindsdien heeft de samenwerking een vlucht genomen. De jongste ontwikkeling: een belangrijk nieuw project in samenwerking met UNDP, gericht op stedelijke weerbaarheid tegen extreme klimaatomstandigheden.

Acute ondersteuning na overstromingen

Taneha Kuzniecow Bacchin, universitair hoofddocent aan de bouwkundefaculteit van TU Delft, is op dit moment in Brazilië voor de lokale lancering van het UNDP-project. Het project centreert zich rondom de eilanden van de stad Porto Alegre, een archipel van vijf eilanden in de Jacquí-delta in de meest zuidelijke staat van Brazilië, Rio Grande do Sul.

Het project werd gestart om acute wetenschappelijke ondersteuning te bieden aan de sociaal-ecologische inrichting van de archipel Porto Alegre. Die hulp is nodig omdat het gebied in mei 2024 werd getroffen door extreme overstromingen door zware regenval, een van de grootste natuurrampen van de 21e eeuw. Een groot aantal publieke, private en wetenschappelijke organisaties in Nederland en Brazilië werken nu samen binnen het project.

Onderzoek om wederopbouw te helpen

De samenwerking moet de eilanden van Porto Alegre, de geboortestad van Bacchin, en de rest van zuidelijk Brazilië weerbaarder maken tegen overstromingen en bijdragen aan de sociaal-ecologische ontwikkeling van het gebied. “Ik ben opgegroeid in Porto Alegre. Het is een gebied dat regelmatig onder water loopt, maar dit waren extreme overstromingen.”

Miljoenen mensen werden getroffen, honderden steden en dorpen in de staat Rio Grande do Sul kwamen onder water te staan. De ramp vergrootte de urgentie van de Nederlands-Braziliaanse onderzoekssamenwerking, die Bacchin coördineert met Zac Taylor, academic lead bij Resilient Delta, en verschillende anderen. “Na de overstromingen vroeg de lokale overheid ons om de wederopbouw te ondersteunen met wetenschappelijk onderzoek. Daarom besloten we dit project in het zuiden van Brazilië op zetten. We geven gehoor aan een maatschappelijk verzoek.”

Diplomatiek bezoek

De lancering van het UNDP-project in Porto Alegre volgt slechts enkele weken na een historisch diplomatiek bezoek van een Braziliaanse delegatie aan Nederland. Het doel: leren van elkaars expertise op het gebied van overstromingsrisico’s, waterbeheer en klimaatadaptatie. “Het was voor beide landen een gelegenheid om kennis uit te wisselen over weerbaarheid tegen overstromingen en andere watergerelateerde gevolgen van klimaatverandering,” aldus Bacchin.

De delegatie, onder leiding van gouverneur Eduardo Leite van Rio Grande do Sul en burgemeester Sebastião Melo van Porto Alegre, bracht tijdens het intensieve werkbezoek van een week de campus van TU Delft, ministeries, watergerelateerde organisaties en cruciale infrastructuurprojecten zoals de Deltawerken en het overheidsprogramma Ruimte voor de Rivier.

“Deze diplomatieke missie markeerde een mijlpaal in de samenwerking tussen Brazilië en Nederland,” zegt Bacchin. “Onze landen trekken steeds meer met elkaar op als het om klimaatadaptatie gaat, maar het was uniek om zo’n grote groep van sleutelfiguren uit de politiek en ambtenarij te ontvangen voor een langer technisch bezoek.”

Burgerparticipatie

Wat de samenwerking bijzonder maakt, is de combinatie van politieke betrokkenheid en actieve inspraak van burgers. “Lokale gemeenschappen spelen een centrale rol in ons onderzoek. Een veerkrachtige stad bouw je niet zonder de mensen die er wonen,” stelt Bacchin. “Adaptatiestrategieën moeten inclusief zijn, gebaseerd op de kennis en behoeften van degenen die klimaatverandering aan den lijve ondervinden.” 

Porto Alegre is hierin al een voorloper, aldus Bacchin. “Via een democratisch proces, ‘participatief budgetteren’ genoemd, beslissen burgers mee over hoe overheidsgeld wordt besteed in Porto Alegre.” 

Volgens Bacchin kunnen we een klimaatbestendige toekomst alleen dichterbij brengen door transdisciplinair samen te werken, met actieve betrokkenheid van zowel academische als niet-academische partijen. “We werken samen met sociologen, antropologen, stedenbouwkundigen, hydrologen en ingenieurs, maar ook met lokale gemeenschappen, scholen en visserijen. Door deze krachtenbundeling, gesteund door overheden en organisaties zoals UNDP, hebben we een unieke kans om riviersteden in Brazilië en Nederland echt weerbaar te maken tegen de toenemende risico’s van klimaatverandering.” 

Verschillende landen, vergelijkbare uitdagingen

Bacchin, die geboren en getogen is in Brazilië en nu in Nederland woont en werkt, ziet veel parallellen tussen de twee landen. “Brazilië en Nederland verschillen enorm qua geografie, politiek en sociaal-economische omstandigheden. Maar onze landen kampen met heel vergelijkbare uitdagingen als het gaat om extreem weer.” 

“Naarmate klimaatrisico’s toenemen, wordt samenwerking alleen maar urgenter. We willen onze gezamenlijke initiatieven uitbreiden, innovatieve technologieën benutten en beleidskaders versterken die klimaatbestendigheid ondersteunen. Door kennis en ervaring uit te wisselen, kunnen we in beide landen bouwen aan weerbare, toekomstbestendige riviersteden.”