hoe transdisciplinair onderwijs de volgende generatie van changemakers voedt
Hoe leid je een generatie op die te maken krijgt met zulke complexe vraagstukken die niet alleen met kennis van zaken kunnen worden opgelost? We spreken met Florian Wijker, Education Program Lead voor Erasmus Verbindt en Sake Zijlstra, Educational Lead voor het Resilient Delta initiative. Onlangs bundelden de initiatieven hun krachten om samen de mogelijkheden en de toekomst van transdiciplinair onderwijs te verkennen.
Om te beginnen, wat is “transdisciplinair” onderwijs?
Sake: Transdisciplinair onderwijs brengt verschillende disciplines samen, ook buiten de academische wereld, zoals maatschappelijke organisaties of bedrijven. Dit kan inhouden dat je perspectieven van zowel academische als niet-academische bronnen integreert. Het toevoegen van niet-academici aan een cursusstructuur is niet iets geheel nieuws. Gastcolleges door professionals zijn een stap in deze richting, maar ik geloof dat transdisciplinair onderwijs meer inhoudt dan alleen dat.
Welke rol spelen samenwerking en transdisciplinair werk in uw beleving bij het voorbereiden van studenten op het leven na de universiteit?
Florian: Als maatschappij staan we voor verschillende grote transitie-uitdagingen waarbij een diverse groep professionals betrokken is, van ingenieurs en beleidsmakers tot ambtenaren. Wanneer je voor het eerst geconfronteerd wordt met zo’n complexe kwestie in het bedrijfsleven, kan dat erg overweldigend zijn. Als je tijdens je studie met soortgelijke situaties te maken hebt gehad, weet je al welke stappen je moet nemen. Ik denk dat het cruciaal is voor studenten om transdisciplinair onderwijs te ervaren, zodat ze verschillende perspectieven en disciplines kunnen verkennen. Eén effectieve methode is projectmatig leren, waarbij één probleem in meerdere vakken tegelijk wordt aangepakt. Je kunt docenten uit verschillende vakgroepen, zoals rechten, economie en sociologie, uitnodigen om workshops te geven waarin hun expertise centraal staat. Het wordt nog interessanter als studenten van die verschillende faculteiten samenwerken om gezamenlijke oplossingen te bedenken vanuit hun eigen academische achtergrond.
Sake: Zoals Florian al zei, kan het voor studenten een hele schok zijn om erachter te komen dat de wereld niet zo eendimensionaal is als ze verwachten als ze de universiteit verlaten. Je zou er misschien op uit willen gaan om wereldvrede te stichten, maar dat doel is moeilijk te bereiken. We moeten ernaar streven momenten te creëren waarop studenten in contact komen met de wereld buiten de academische wereld door ons curriculum tastbaarder te maken. In de bacheloropleiding Architectuur, Stedenbouw en Bouwkunde aan de TU Delft hebben we dit gedaan door studenten te betrekken bij een echt project voor de gemeente Delft, gericht op het herbestemmen van een klein park. Studenten kregen de taak om beleidsprincipes te ontwikkelen, woonoplossingen te bedenken en praktische implementaties voor te stellen. Het is een manier om de praktijk in de faculteit binnen te laten.
Waarom is transdisciplinair onderwijs tot nu toe niet geïmplementeerd in het onderwijs? Is het een logistiek probleem of spelen andere factoren een rol?
Florian: Er zijn inderdaad meerdere factoren. Ik denk dat we ons meer bewust zijn geworden van de noodzaak van transdisciplinair onderwijs omdat we te maken hebben met grote problemen die disciplines overstijgen. Onze uitdagingen zijn misschien veranderd, maar we werken nog steeds in dezelfde oude academische structuur. Je moet begrijpen dat universiteiten logge organisaties kunnen zijn. Wil je de structuur van de organisatie veranderen om dit onderwijs mogelijk te maken? Het is een grote uitdaging, maar het is mogelijk. Het Erasmus Medisch Centrum is een goed voorbeeld. Voorheen was het curriculum volledig gericht op monodisciplines, maar nu is er steeds meer ruimte voor projectonderwijs. In de medische wereld is het ongelofelijk belangrijk om aandacht te besteden aan interculturele vaardigheden. Er zijn al zoveel verschillende werelden die samenkomen in de huisartsenpraktijk.
Wat veroorzaakte deze verandering van gedachten?
Sake: Ik denk dat het geleidelijk is gegaan, zoals bloemen in een tuin. Eerst is er maar één sneeuwklokje, en dan heb je opeens een tuin vol witte bloemen. Het is een kwestie van balanceren. Terwijl je studenten meer verstrengeld met kennis wil laten raken, hebben we wel expertise nodig. Ik ben voorzichtig optimistisch over de richting die we opgaan, maar ik sluit me aan bij de uitdagingen die Florian net noemde. Om de verandering te laten plaatsvinden, moet het systeem zich aanpassen en moeten alle betrokkenen – inclusief ikzelf – zich aanpassen. Het vereist een zekere mate van overgave, iets wat ik de studenten ook probeer bij te brengen. De onzekerheid heeft ook gevolgen voor de examencommissie, hoe beoordeel je studenten? Er is geen evaluatiematrix. Het is een uitdaging voor docenten, maar we krijgen veel positieve feedback van studenten. Ze hebben op deze verandering gewacht.
Je kunt niet geïsoleerd op de campus gaan zitten en beweren dat je het probleem hebt opgelost. Kom naar buiten, loop door de buurt en kijk of je technische of theoretische oplossing echt werkt.
Sake Zijlstra
U noemt de positieve feedback van studenten, is dit universeel? Of zijn er mensen die liever in de collegezaal blijven?
Florian: Als je sommige studenten vertelt dat ze met een grote groep mensen moeten samenwerken, zouden sommigen willen dat ze in de grond konden zakken. Je kunt echter niet altijd inspelen op de voorkeuren van studenten; dan zouden alle colleges om 15.00 uur beginnen. Alle gekheid op een stokje, er zijn studenten die enthousiast zijn om hun theoretische kennis om te zetten in praktische vaardigheden en er zijn er die de noodzaak ervan inzien, maar misschien wat weerstand voelen. Het gaat terug naar een fundamentele discussie over de rol van universiteiten in de maatschappij. Voor mij is het duidelijk dat er een wisselwerking moet zijn tussen beide. Voor iemand die Bestuurskunde studeert, is het ontzettend waardevol om te zien hoe beleid, zelfs als het met de beste bedoelingen wordt geschreven, soms het tegenovergestelde effect kan hebben als het wordt uitgevoerd. We werken niet geïsoleerd; vaak hebben we geen autonomie over de resultaten en moeten we ons tot anderen verhouden.
Sake: Ik heb soortgelijke discussies; kun je aparte leerresultaten creëren die te maken hebben met reflectiviteit en ethisch bewustzijn? We zijn op zoek naar die wederkerigheid tussen de academische wereld en de rest van de wereld. Je kunt niet geïsoleerd op de campus zitten en beweren dat je het probleem hebt opgelost. Kom naar buiten, loop door de buurt en kijk of je technische of theoretische oplossing echt werkt. Hoe komt het dat we er sinds de jaren 80 niet in geslaagd zijn om verpakkingsafval te minimaliseren? Ik herinner me dat mijn moeder vroeger onze eigen Tupperware meenam naar de slager. We kunnen plastic en technieken voor het snijden van vlees verbeteren, maar we hebben nog steeds te maken met buitensporig veel afval. Wetenschappelijke verbeteringen zijn niet altijd de oplossing.
Als je een toverstafje had, welke veranderingen zou je dan aanbrengen in het hoger onderwijs?
Florian: We moeten niet vergeten dat universiteiten al zoveel goede dingen produceren, ik wil niet paniekzaaierig overkomen. Ik vind gewoon dat universiteiten op een fundamentelere manier met de maatschappij moeten omgaan. Er staat een voetstuk van Erasmus op campus Woudenstein. Het is een eeuwenoud standbeeld. Een kunstenaar heeft een roestvrijstalen structuur gemaakt die ontworpen is om de omgeving te weerspiegelen en die toeschouwers uitnodigt om op de sokkel te gaan staan en na te denken over de vraag: “Hoe kan ik waarde creëren voor mijn omgeving?- dit weerspiegelt de gedachte van Erasmus zelf. Ironisch genoeg werd de sokkel in glas gevat, omdat hij te kostbaar werd geacht. Nu kun je er niet meer op staan. Voor mij is dit verhaal een perfecte metafoor voor wat volgens mij wetenschappelijke vooruitgang in de weg staat. Laten we vermijden dat we wetenschap op een voetstuk plaatsen. Laten we ons in plaats daarvan afvragen: Hoe kan ons onderzoek bijdragen aan het maken van een positieve impact op de wereld om ons heen?
Hoe denk je dat studenten vandaag de dag tegen hun onderwijservaring aankijken in vergelijking met vorige generaties, en hoe zou dit hun verwachtingen van universitair onderwijs kunnen beïnvloeden?
Sake: Toen ik nog studeerde, spraken we minder over impact. We hadden een meer afstandelijke relatie met de weerbarstige buitenwereld. Terugkomend op dat toverstafje, als ik het van Florian zou mogen lenen, zou ik ons schoolsysteem flexibeler willen maken. Op dit moment begint een student op de middelbare school, stroomt door naar een bacheloropleiding en eindigt met een masterdiploma. Dit is een unieke Nederlandse aanpak. Waarom kan er niet meer ruimte zijn voor verschillende paden? Moet de overgang tussen HBO en WO niet flexibeler? Is het echt nodig om al deze instroomeisen te stellen voor mensen om te switchen tussen opleidingen? Door mensen met verschillende paden toe te laten tot de onderzoekswereld, maken we ruimte voor mensen die andere disciplines en perspectieven inbrengen, wat volgens mij een sterkere band creëert tussen de academische wereld en de maatschappij.
Over Florian Wijker, Stakeholdermanager Onderwijs bij Erasmus Verbindt
Florian Wijker is een van de drie oprichters van Erasmus Verbindt, een universiteitsbreed studenteninitiatief dat de relatie tussen de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) en de stad Rotterdam verkent, versterkt en intensiveert. Het initiatief, ontstaan uit een discussie in Café de Bel tussen drie filosofiestudenten, wil academische kennis integreren met maatschappelijke impact. Sinds de start is Erasmus Verbindt uitgegroeid tot een succesvol project dat bekend staat om de samenwerking en de populaire podcastserie Stadswandelingen.
Over Sake Zijlstra, onderwijsleider bij het Resilient Delta Initiative
Sake Zijlstra, docent Housing Management aan de faculteit Bouwkunde en de Built Environment van de TU Delft, omarmt al lange tijd experimentele benaderingen van onderwijs. Hij is overgestapt van kleine experimenten in de klas naar grootschalige innovaties en speelt nu een cruciale rol in Convergentie, een samenwerkingsverband tussen het Erasmus Medisch Centrum, de TU Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam. De afgelopen twee jaar was Zijlstra de Educational Lead bij het Resilient Delta initiative, een van de thematische initiatieven van Convergentie. In deze rol geeft hij leiding aan inspanningen om uitdagingen in de delta regio aan te pakken door middel van interdisciplinaire samenwerking.
