Pandemie gerelateerde sluitingen van middelbare scholen: Gedifferentieerde epidemiologische, sociaal-educatieve en economische effecten op verschillende studentensubpopulaties (PRESENT) 

Inleiding 

Tijdens een pandemie kunnen schoolsluitingen worden ingevoerd om de verspreiding van het virus te beperken. Dergelijke sluitingen kunnen echter diepgaande korte- en langetermijneffecten hebben op leerlingen, met gevolgen voor hun onderwijsprestaties, de overgang naar hoger onderwijs en werkgelegenheid, en hun mentale welzijn. Bovendien kunnen schoolsluitingen blijvende consequenties hebben voor de samenleving en de economie. 

Naast leerlingen ondervonden ook andere belangrijke belanghebbenden, waaronder ouders en docenten, dagelijkse beperkingen. Ouders moesten plotseling de rol van deeltijdonderwijzers op zich nemen, terwijl ze tegelijkertijd hun eigen professionele verantwoordelijkheden behielden. Ondertussen moesten docenten zich van de ene op de andere dag aanpassen aan nieuwe lesmethoden, vaak met minimale voorbereiding. De COVID-19-pandemie was een ongekende periode die de noodzaak benadrukt om de effecten ervan te analyseren en beter voorbereid te zijn op toekomstige crises. 

Dit onderzoeksproject bouwt voort op eerder verzamelde gegevens en verzamelt, waar nodig, nieuwe gegevens om het volgende te onderzoeken: 

• Of en hoe de sluiting van middelbare scholen de verspreiding van COVID-19 heeft beperkt; 

• De impact van schoolsluitingen op de onderwijsprestaties van leerlingen en hun overgang naar hoger onderwijs en werkgelegenheid op de korte en middellange termijn; 

• De effecten van middelbare schoolsluitingen op het mentale welzijn van leerlingen op de korte en middellange termijn; 

• Een uitgebreide analyse van de sociaal-economische kosten van schoolsluitingen. 

Wij besteden in het bijzonder aandacht aan kenmerken en omstandigheden die de negatieve effecten van deze maatregelen op specifieke groepen of individuen kunnen hebben verergerd. In samenwerking met belanghebbenden zullen we onze bevindingen vertalen naar beleidsaanbevelingen met betrekking tot schoolsluitingen en mitigatiestrategieën. 

Het begrijpen van de diverse en gedifferentieerde effecten van schoolsluitingen is essentieel om ervoor te zorgen dat beleidsmakers bij toekomstige uitbraken de gezondheidsvoordelen van sluitingen afwegen tegen de bredere maatschappelijke kosten. 

Onderzoeksaanpak 

Belangrijkste uitdagingen 

Deze studie kent verschillende uitdagingen, waaronder: 

• Het isoleren van de effecten van schoolsluitingen van andere pandemie gerelateerde maatregelen, zoals de mondkapjesplicht en lockdowns; 

• Het onderscheiden van de impact op verschillende subgroepen van leerlingen—bijvoorbeeld, werden eerstejaars middelbare scholieren zwaarder getroffen dan derdejaarsleerlingen? 

• Het beoordelen van de rol van lokale omstandigheden—zoals schoolinfrastructuur, toegang tot supervisie en de beschikbaarheid van digitale hulpmiddelen thuis—bij het bepalen van de effectiviteit en consequenties van schoolsluitingen. 

Door diverse datasets te integreren— waaronder gegevens over virusoverdracht, onderwijsprestaties, mentale gezondheid (via huisartsen) en arbeidsmarktinformatie—streven we ernaar de epidemiologische en sociaal-economische effecten van schoolsluitingen los te koppelen van de bredere impact van de pandemie zelf. 

Daarnaast zullen we bestaande gegevens verrijken met interviews met direct betrokken leerlingen, docenten en ouders. Een klankbordgroep is opgericht met vertegenwoordigers van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD), de VO-raad, de MBO Raad, AJN Jeugdartsen Nederland, de vakbond voor Onderwijs (CNV) en het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS). 

Werkpakketten 

Het onderzoek is opgedeeld in vier werkpakketten: 

Werkpakket 1

Werkpakket (WP) 1 onderzoekt de epidemiologische effecten van schoolsluitingen op de verspreiding van ziekten. Dit gebeurt via een systematische literatuurstudie van internationale onderzoeken naar veranderingen in de verspreidingssnelheid van SARS-CoV-2 en het influenzavirus na de sluiting en heropening van middelbare scholen. Daarnaast worden de transmissiesnelheden van SARS-CoV-2 binnen scholen over tijd geanalyseerd. Een methode gebaseerd op clustering van besmettingsgevallen wordt ontwikkeld om overdracht binnen scholen te onderscheiden van bredere pandemische dynamieken. Deze ruimtelijke en longitudinale analyse verschaft een gedetailleerd inzicht in de transmissiesnelheden binnen scholen, de impact van sluitingen en de invloed van diverse schoolkenmerken (zoals schoolgrootte en ventilatiesystemen). 

Werkpakket 2

Dit pakket onderzoekt de middellangetermijneffecten van schoolsluitingen op de academische prestaties van leerlingen, hun overgang naar hoger onderwijs en werkgelegenheid, en hun mentale welzijn. Door de COVID-cohortgroep te vergelijken met pre-pandemische cohorten identificeren we welke subgroepen het meest nadelig werden beïnvloed. Een longitudinaal perspectief helpt vast te stellen of de negatieve gevolgen in de loop van de tijd afnamen (bounce-back effect). 

Werkpakket 3

WP 3 analyseert de economische impact van middelbare schoolsluitingen (2020–2022), met een focus op verschillen tussen studentengroepen en de langetermijneffecten op het bruto binnenlands product (BBP). 

Voortbouwend op WP 2, meet de analyse economische kosten op twee niveaus. Ten eerste wordt op individueel niveau onderzocht hoe leerverliezen—tijdelijk of permanent—de toekomstige inkomens en het menselijk kapitaal beïnvloeden. Vervolgens worden deze effecten geaggregeerd om verschillen tussen studentengroepen te belichten. Ten tweede kwantificeert het onderzoek het nationale inkomensverlies, wat beleidsmakers kan helpen te bepalen welke mate van herstelmaatregelen nodig is om langetermijngevolgen voor studenten en gezinnen te beperken. 

Werkpakket 4

Dit werkpakket waarborgt nauwe samenwerking met belanghebbenden (door middel van een klankbord), door hun vragen en ervaringen in het onderzoeksraamwerk te integreren waar mogelijk. Daarnaast worden inzichten uit de eerdere werkpakketten samengevoegd om beleidsmatige overwegingen te ontwikkelen voor beleidsmakers en toekomstige generaties. 

Ethiek, Privacy en gegevensbescherming 

De Medisch Ethische Toetsingscommissie (METC) van het Erasmus MC heeft dit onderzoek goedgekeurd voor uitvoering binnen het Erasmus MC. Daarnaast heeft de commissie geconcludeerd dat dit onderzoek niet valt onder de Wet Medisch-wetenschappelijk Onderzoek met Mensen (WMO) (METC-nummer: MEC-2024-0669). 

Alle onderzoeksactiviteiten voldoen aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) privacywet. 

Verwachte resultaten 

Dit onderzoek beoogt de volgende overkoepelende onderzoeksvraag te beantwoorden:

Wat waren de gedifferentieerde korte- en middellangetermijneffecten van middelbare schoolsluitingen in Nederland tijdens de COVID-19-pandemie op de verspreiding van ziekten, onderwijsprestaties, werkgelegenheid, mentaal welzijn en macro-economische uitkomsten? En welke studentengroepen waren het meest kwetsbaar voor de negatieve gevolgen van deze sluitingen? 

Daarnaast proberen we, indien mogelijk, de volgende vraag te beantwoorden:  

Welke mitigatiemaatregelen zijn geïmplementeerd om de negatieve effecten van schoolsluitingen te beperken, en hoe effectief waren deze maatregelen? 

Onderzoeksteam 

Erasmus MC/ PDPC: 

Anja Schreijer (Hoofdaanvrager)  

Tomris Cesuroglu 

Loïs van Eck 

Tim Florschütz 

Erasmus Universiteit Rotterdam: 

Tom Emery 

Hekmat Alrouh 

UMC Utrecht: 

Patricia Bruijning 

Clarize de Korne 

SEO Economisch Onderzoek: 

Bas ter Weel 

Henri Bussink 

Tyas Prevoo 

Het Nivel 

Mark Bosmans 

Julie Penders 

 

Contact persoon: Linda Jansen (e.g.j.jansen@erasmusmc.nl)