Onderzoekers van Erasmus School of Health Policy & Management en het Pandemic & Disaster Preparedness Center publiceren een kennisagenda over veerkracht in de zorg. ‘Bij veerkrachtige zorg denken we vaak aan systemen en organisaties, maar uiteindelijk draait het om hoe mensen in de zorg veerkrachtig kunnen handelen’

De kennisagenda voor onderzoek naar veerkrachtige zorgsystemen bundelt de belangrijkste beleids- en wetenschapsvragen voor een veerkrachtige Nederlandse gezondheidszorg. Bij rampen en pandemieën wordt van zorginstellingen verwacht dat ze veerkrachtig zijn, maar wat bedoelt men nu eigenlijk met veerkracht? En wat moeten we nog weten om zorgsystemen veerkrachtiger te maken?

Volgens onderzoeker Robert Borst moeten veerkrachtige zorgsystemen zó worden ingericht dat ze de praktijk en de mens dienen. Daar is nu soms nog weinig aandacht voor in onderzoek en beleid. Borst: ‘Als we het hebben over veerkrachtige zorgsystemen, dan hebben we het over structuren, regels en organisaties, maar zelden over werk en mensen. Maar in de praktijk zijn het juist de mensen die veerkrachtig handelen. We moeten systemen creëren die hier ondersteunend aan zijn.’

Analyse

Borst werkte samen met Karin van Vuuren, Bert de Graaff en Roland Bal aan de kennisagenda. Dat deden ze aan de hand van een literatuurstudie en analyse van beleidsdocumenten, onder andere gerelateerd aan de COVID-19-pandemie en de overstromingen in Limburg in 2021. Ook hielden ze kwalitatieve interviews met experts uit verschillende facetten van de Nederlandse zorg.

Rampen en crises

De onderzoekers organiseerden daarnaast een werkconferentie. Hierbij lag de nadruk om niet alleen wetenschappelijke experts, maar ook de beleidsmakers en mensen uit de praktijk te horen: ‘We hadden mensen die aan het stuur staan bij VWS op het moment van rampen en crises. En mensen op de grond die daadwerkelijk geconfronteerd worden met virussen, overstromingen of tekorten. Onze bijeenkomst ging alle lagen door.’

Aan het begin van de coronapandemie bestond het advies aan de overheid vooral uit het biomedische perspectief. Om dit in de toekomst te voorkomen, presenteert het PDPC een interdisciplinair rapport en een whitepaper die ook het socioculturele en economische perspectief belichten. ‘Laat dit het begin van verdere samenwerking zijn.’ Lees meer.

Het rapport ‘Leren van een crisis’ zet de pandemische paraatheid van Nederland tijdens de COVID-19 pandemie uiteen en heeft betrekking tot het zoeken van cruciale informatie, die vervolgens vertaald wordt naar adviezen voor beleidsmakers. We hebben diverse aspecten van pandemische paraatheid geëvalueerd door diepgaande sessies met experts uit verschillende domeinen te organiseren.

Het whitepaper is gebaseerd op twee korte simulaties. Tijdens deze simulaties onderzocht een diverse groep wetenschappers hoe gezamenlijk, geïntegreerd advies eruit kan zien tijdens een pandemie. Geïntegreerd advies bestaat uit biomedische, sociale en economische domeinen waarmee gezamenlijke, collectieve aanbevelingen aan beleidsmakers gedaan worden.

De ziektelast van een COVID-19 infectie, morbiditeit en sterfte zijn ongelijk verdeeld over verschillende subgroepen uit de samenleving. Met een one-size-fits-all aanpak bereik je niet iedereen. Een belangrijke stap bij het ontwerpen van afgestelde interventies is dus om obstakels en drijfveren die het gedrag van mensen met betrekking tot volksgezondheid en sociale maatregelen (PHSM) tijdens COVID-19 (zoals vaccinaties, testen en andere maatregelen) beïnvloeden, te identificeren.

De World Health Organization (WHO) heeft de Tailoring Health Programmes (THP) aanpak ontwikkeld, om landen te ondersteunen bij het identificeren van obstakels en drijfveren van gezondheidsbeschermend gedrag. We presenteren onze bevindingen van de situationele analyse, de eerste stap van de THP-aanpak. Het doel is drieledig: 1) subgroepen in de samenleving identificeren die een lagere opname en navolging van COVID-19 PHSM hebben, 2) een overzicht krijgen van eerder gevonden barrières en drijfveren van de algehele bevolking en subgroepen daarvan, en 3) een overzicht krijgen van interventies en onderzoek door diverse Nederlandse stakeholders.

Lessons learned voor een geïntegreerd evaluatiekader: een gezamenlijk project van het PDPC, UMC Utrecht, de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) en het Sociaal Cultureel Planbureau.

De Nederlandse aanpak van de COVID-19 was gebaseerd op advies over infectieziektes, epidemiologie en gedrag/de samenleving. In dit project hopen we kennishiaten binnen deze gebieden te identificeren. We werken met verschillende wetenschappelijke experts om diverse sleutelmomenten op het gebied van besluitvorming in de COVID-19 crisis te simuleren. Welke kennis hadden ze destijds? Hoe is deze kennis gebruikt bij besluitvorming? De uitkomst is een interdisciplinaire onderzoeksagenda met een overzicht van kennis die nodig is om toekomstig advies te verbeteren.

Tjebbe Hagenaars, Hoofd van de SEH afdeling en traumachirurgie bij het Erasmus MC: ‘De zorg zou nooit in een crisis terecht mogen komen en zou onder elke omstandigheid effectief moeten blijven functioneren. Voor de gezondheidszorg is dat het belangrijkste doel.’

Institutionele gezondheidszorgsystemen zijn zo georganiseerd dat ze alleen onder normale omstandigheden effectief kunnen functioneren. Ten tijde van een crisis kan dit een adequate reactie in de weg staan. Met dit project wil het PDPC de vragen die we moeten beantwoorden om de veerkracht van de gezondheidszorg te verbeteren, in kaart brengen, zodat we zelfs tijdens een pandemie of overstroming effectief kunnen blijven opereren. Het vroegtijdig opsporen van – en de reactie op – risico’s speelt een belangrijke rol in dit proces. Dit project wordt geleid door Roland Bal, Hoogleraar Beleid en Bestuur in de Gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam (EUR).

Ons reisgedrag was van groot belang bij de verspreiding van het virus tijdens de COVID-19 pandemie. We willen begrijpen welke impact het gedrag van passagiers op het verspreiden van epidemieën had en onderzoeken welke maatregelen het gewenste effect hadden.

In samenwerking met Schiphol en GGD Kennemerland, zal het PDPC de proportionaliteit van maatregelen rondom de zogenaamde Omicron vluchten aan het eind van 2021 bestuderen.

Medisch directeur Anja Schreijer van het PDPC: ‘We hebben structurele verandering met meer vertrouwen en verantwoordelijkheid voor burgers nodig om onze samenleving weerbaarder te maken.’

Als we verregaande maatregelen in de strijd tegen COVID-19 willen voorkomen, moeten we een langetermijnstrategie hebben. In januari van het jaar 2022, organiseerde het PDPC een bijeenkomst met experts uit de (bio)medische en sociale wetenschappen en sociale partners, om een dergelijke strategie te schetsen.

Na het bedenken van vier scenario’s (van verkoudheid tot worst-case) werd een paper opgesteld waarin men onderzocht hoe we brede maatschappelijke steun kunnen krijgen voor het versterken van maatschappelijke veerkracht.