Op 3 oktober 2024 verzamelden wetenschappers, studenten en vertegenwoordigers uit de private en publieke sector zich in Rotterdam voor een inspirerende dag vol met inzichtelijke presentaties en levendige discussies rond het thema van paraatheid. 

Openingskeynotes

Prof. Marion Koopmans, wetenschappelijk directeur van het PDPC, opende het congres en heette iedereen welkom. Ze introduceerde de complexe onderwerpen van de dag met het gemeenschappelijke onderliggende thema van klimaat, pandemieën en rampen. 

Marion gaf aan dat er een verschuiving gaande is in het denken over gezondheid, van het Anthropoceen naar One Health en Planetary Health. PDPC onderzoekt deze complexe vraagstukken vanuit een multidisciplinaire en transdisciplinaire aanpak. Terwijl de wereld voorbij COVID-19 beweegt, worden we geconfronteerd met nieuwe bedreigingen zoals vogelgriep, virale hemorragische koortsen en Mpox-uitbraken, naast klimaatuitdagingen zoals overstromingen. Het aanpakken van deze kwesties vereist samenwerking tussen verschillende experts om een gedeeld begrip en effectieve strategieën voor paraatheid te ontwikkelen. 

Prof. Stefan Krause, hoogleraar Ecohydrologie en Biogeochemie aan de School of Geography, Earth and Environmental Sciences van de University of Birmingham, gaf een lezing over de rol van hydrologie in water, klimaat en gezondheid. 

Professor Krause illustreerde hoe waterverontreiniging niet alleen de gezondheid van individuen beïnvloedt, maar ook de bredere ecologische duurzaamheid. Specifiek onderzocht hij water gerelateerde problemen in verschillende contexten en besprak hij hoe deze uitdagingen zijn verweven met de opkomst van nieuwe pathogenen. 

Water is een vector voor infectieziekten. Hydrologische processen sturen de activatie, verspreiding en de uiteindelijke bestemming van verontreinigingen. Het beoordelen van gezondheidsrisico’s vereist inzicht in de factoren die blootstelling en opname van verontreinigingen beïnvloeden. 

Frontrunner 1: Klimaatadaptatie in de Rotterdam Rijnmond-regio – Effecten van tijdelijke waterbuffers op vector-overdraagbare ziekten 

Prof. Pier Siebesma, hoogleraar Atmosferische Fysica aan de TU Delft, herinnerde ons eraan dat we in een delta leven en dat klimaatverandering een bedreiging vormt. Hij stelde de vraag: “Hoe is landgebruik veranderd en wat zijn de effecten hiervan op het voorkomen van vogels, insecten en virussen?” 

Marit Meier, beleidsadviseur watersystemen bij het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, beschreef het waterproject van de Eendrachtspolder in Rotterdam en legde uit dat we in het huidige ecologische systeem veerkrachtige systemen moeten bouwen die voldoen aan de eisen van de kaderrichtlijn Water. 

Hierna ging Dr. Reina Sikkema, professor aan de afdeling Virologie van het Erasmus MC, dieper in op het Eendrachtspolder-project. In augustus 2024 zijn al enkele maatregelen genomen die hebben geleid tot voorlopige resultaten, waaronder kennis over de populatie van muggen. In augustus 2025 staat een geplande inundatie op de agenda, gericht op vector- en muggen overdraagbare ziekten. Het team zal onderzoeken hoe deze grootschalige inundatie van invloed zal zijn op door muggen overgebrachte infectieziekten bij mensen. 

Keynote spreker: Esther Turnhout over transformationeel en transdisciplinair onderzoek 

Prof. Esther Turnhout, hoogleraar Wetenschap, Technologie en Samenleving, sectie Knowledge, Transformation and Society (KiTeS) aan de Universiteit Twente, hield een lezing over transformationeel en transdisciplinair onderzoek die leidde tot een rijke discussie over de vraag of, waarom en hoe wetenschappelijk onderzoek moet veranderen om maatschappelijke transformatie te ondersteunen. Ze wees op de spanningen tussen transformatieconcepten, transdisciplinariteit en bestaande onderzoeksparadigma’s, die momenteel onze capaciteit om complexe maatschappelijke problemen aan te pakken, beperken. 

Reflecterend op dertig jaar trage vooruitgang, uitte professor Turnhout een sceptisch maar voorzichtig optimistisch standpunt over de mogelijkheid tot verandering, afhankelijk van de moed binnen de wetenschappelijke gemeenschap om huidige onderzoeksstructuren en normen uit te dagen, zich in te zetten voor een meer rechtvaardige inclusie van diverse onderzoeksgebieden en te streven naar transformaties in onderzoeksprogrammering. 

Frontrunner 4: Naar sociale en stedelijke veerkracht 

Aan de hand van rijke vignetten uit hun participatieve actieonderzoek in stedelijke living labs, bespraken Dr. Kevin Pijpers en Guusje Enneking (promovenda) het belang van bekendheid met sociale infrastructuren en openheid voor verschillende vormen van kennis en begrip. Hun presentatie richtte zich op de wisselwerking tussen menselijke ervaringen, beleid en sociale infrastructuren – de openbare ruimtes en organisaties die formeel en informeel gemeenschaps- en sociaal leven ondersteunen. Deze sociale ruimtes bieden niet alleen essentiële diensten via formele en informele kanalen, maar fungeren ook als belangrijke platforms voor collectieve actie en gemeenschapsorganisatie, verbondenheid en sociale controle. Hun discussie benadrukte hoe participatief onderzoek onderzoekers en mensen in de praktijk kan helpen beloften te vermijden die ze niet kunnen nakomen, de geleefde werkelijkheid beter te begrijpen en aandacht te hebben voor verschillende vormen van kennis en begrip.  

 

Paneldiscussie over interdisciplinair advies tijdens pandemieën 

Na de lunchpauze werd het congres voortgezet met een levendige paneldiscussie. Moderator Dr. Anja Schreijer, medisch directeur van het PDPC, leidde een boeiende paneldiscussie met Tony Holohan, Dr. Susan van den Hof, Prof. Pearl Dykstra, Frank Kooiman en Prof. Danielle Timmermans, waarbij werd ingegaan op de complexiteit van interdisciplinair advies tijdens pandemieën. Het gesprek was levendig en zette aan tot nadenken, waarbij elke expert gewaagde en uiteenlopende perspectieven bood. Met behulp van Mentimeter nam het publiek actief deel en gaf in realtime zijn mening over de uitspraken van het panel. Belangrijke kwesties zoals de timing van advies, de omgang met verschillende soorten gegevens, het delen van informatie en het in evenwicht brengen van verschillende wetenschappelijke resultaten zorgden voor levendige discussies. Tijdens de hele sessie benadrukten de panelleden het cruciale belang van duidelijkheid en transparantie bij het geven van wetenschappelijk advies tijdens pandemieën. De discussie benadrukte de vitale rol van samenwerking, zowel tussen onderzoekers onderling als met beleidsmakers, bij het navigeren door de complexiteit van toekomstige pandemieën. Dit onderstreept het belang van het onderzoek dat het PDPC uitvoert naar de vraag of integrale advisering mogelijk is en zo ja, hoe? 

Frontrunner 5: Geïntegreerde vroege-waarschuwingssystemen en tools 

Prof. Gertjan Medema, hoofd microbioloog bij KWR en hoogleraar aan de TU Delft in Sanitair Techniek, presenteerde samen met Pouria Paridar (promovendus), Ege Sener (promovendus) en Putri Ayu Fajar (promovendus) hun project INSPECT. In dit project worden transportnetwerkdata gecombineerd met epidemiologische intelligentie, bemonsteringsmethoden en metaviromica om vroege waarschuwingssystemen voor pathogeen X te ontwikkelen. De belangrijkste elementen van dit project zijn 1) afvalwater als een vroege indicator, 2) focus op pathogeentransport, 3) innovatieve bemonsterings- en detectiemethoden en 4) een living lab benadering voor uitvoerbaarheid en ethische overwegingen. 

Keynote spreker: Lydia Bourouiba over overdracht van luchtweginfecties via de lucht 

Prof. Dr. Lydia Bourouiba, directeur van het Fluid Dynamics of Disease Transmission Laboratory, onderdeel van het Fluids and Health Network op het snijvlak van fysica/biofysica en gezondheid, aan het Massachusetts Institute of Technology, behandelde de vloeistofdynamica van uitgeademde deeltjes die ziekteverwekkers bevatten, wat fundamenteel is voor het begrijpen van de overdracht en beheersing van infectieziekten. In tegenstelling tot de vaak bediscussieerde dichotomie tussen aërosolen en druppels, worden uitademingen het best beschreven als een meerfasige turbulente wolk, die druppels bevat in een continuüm van groottes in gas-, vloeistof- en vaste fases. Door het traject van ziekteverwekkers op deze manier te modelleren, worden veel langere reisafstanden zichtbaar, wat gevolgen heeft voor de sociale afstand. Om deze dynamiek beter te begrijpen, inclusief de invloed van relatieve vochtigheid en ventilatie, is interdisciplinair onderzoek nodig. 

Frontrunner 3: Overstromingsrisicoculturen 

Prof. Wiebe Bijker, emeritus-hoogleraar Technologie en Samenleving aan de Universiteit Maastricht en Prof. Roland Bal, hoogleraar Beleid en Bestuur in de Gezondheidszorg aan de Erasmus School of Health Policy and Management, bespraken culturele verschillen in het omgaan met overstromingsrisico’s. Door twee rapporten over de geschiedenis van kustwaterbouw in Nederland en de Verenigde Staten met elkaar te vergelijken, benadrukten zij belangrijke verschillen in de risicocultuur tussen deze landen. De Amerikanen richten zich op evacuatieplannen en verzekeringspolissen, terwijl de Nederlanders vastbesloten zijn om het water buiten te houden en robuuste kustverdediging wettelijk verplicht stellen, terwijl ze geen goede evacuatieplannen hebben. Deze risicoculturen zijn een belangrijk concept voor het bestuderen van pandemieën en rampen. 

Winnaars van de posterpresentatie 

Het laatste agendapunt was de bekendmaking van de winnaars van de posterpresentaties. Gedurende de dag waren er veel posters te zien en de congresgangers konden stemmen op hun favoriete posters. Daarnaast was er een officiële jury, bestaande uit Tomris Cesuroglu, Bert de Graaff, Sander Herfst en Stephan de Roode, die de juryprijs uitreikte.   

 De winnaar van de juryprijs is:   

• Clarize de Korne (UMC Utrecht) en co-auteurs met hun poster: Haalbaarheid en prestaties van mobiele luchtreinigers in klaslokalen: een pilotstudie.   

 De winnaar van de publieksprijs is:  

• Kirsten Bisschops (GGD Amsterdam) en co-auteurs met hun poster: Generating Insights into (Mis)information about Measles Vaccination in Amsterdam, August-September 2024. 

Klik hier voor een overzicht van alle posters die getoond zijn gedurende het congres. Met deze uitreiking kwam een einde aan het officiële gedeelte van het congres.   

Te oordelen naar alle enthousiaste reacties kunnen we concluderen dat de tweede editie van het PDPC-congres een groot succes was. Deelnemers stelden het zeer op prijs om de meningen te horen van experts met verschillende achtergronden, wat het multidisciplinaire aspect van het congres benadrukt. We kijken uit naar de volgende editie van het congres.   

 

Aftermovie