Zac Taylor, een geograaf en stedenbouwkundige uit het door natuurrampen geteisterde Florida, begrijpt als geen ander dat klimaatrisico’s niet alleen gaan over orkanen, overstromingen en extreme temperaturen. Klimaatrampen liggen ook in andere gedaanten op de loer: als woonongelijkheid, ontheemding en instortende financiële markten. “Door klimaatverandering moeten we op een nieuwe manier nadenken over huisvesting, over hoe en waar we wonen. Maar de vraag is: hoe kunnen we die transitie vormgeven en financieren, terwijl we tegelijkertijd zorgen dat wonen voor iedereen veilig en betaalbaar is?”

Het was diep in de nacht in Rotterdam en Zac Taylor was klaarwakker. Meer dan zevenduizend kilometer verderop raasde orkaan Milton op de westelijke kust van Florida af, met Taylors geboortestad Tampa recht op de route. “Orkanen zijn heel goed meetbaar. Je kunt de snelheid, richting en kracht van een orkaan meten met enorme precisie. Maar wat je niet kunt kwantificeren is de stress die je ervaart als je een orkaan ziet afstevenen op mensen en plekken die je dierbaar zijn, terwijl je weet dat voor velen de impact levensveranderend zal zijn.”

Milton liet langs de westkust van Florida grote verwoesting achter: meerdere doden, langdurige stroomuitval voor miljoenen huishoudens, wijdverspreide vernieling en miljarden dollars aan schade. Milton kwam slechts een paar weken na orkaan Helene, die eveneens een grote ravage aanrichtte en met krachtige windstoten tienduizenden huizen rond Tampa beschadigde. “Puin en brokstukken van de overstromingen van Helene vlogen tijdens de storm van Milton als projectielen door de lucht. Dat de orkanen elkaar zo snel opvolgden, heeft het herstelproces voor gemeenschappen en individuele Floridianen ontzettend gecompliceerd.”

Verzekeringscrisis

Orkanen zijn niet nieuw in Florida, maar door klimaatverandering zijn natuurrampen heviger en komen ze steeds vaker voor. De gevolgen strekken verder dan vernielde woningen en straten vol puin, zegt Taylor. “Verzekeringsproblemen vormen een serieuze bedreiging – niet alleen voor de stabiliteit van de woningsector, maar ook voor de bredere economie van Florida. De afwezigheid van betaalbare verzekeringen heeft een negatief domino-effect. Woningkopers kunnen geen hypotheek krijgen zonder verzekering. En zonder hypotheken daalt de waarde van woningen. Dat heeft weer een uithollend effect op de belastinggrondslag van de lokale overheid en op de economie, die afhankelijk is van een stabiele woningsector.”

Al tien jaar onderzoekt Taylor hoe en waarom verzekeringen in Florida zo’n sleutelrol zijn gaan spelen in de klimaatcrisis. Hij legt uit dat de kwetsbare kuststaat, met miljarden aan vastgoed, zwaar leunt op de verzekeringssector voor het financieren van de hoge klimaatrisico’s. Maar verzekeringskosten rijzen de pan uit en verzekeraars keren de staat steeds vaker de rug toe. Dat heeft verschillende oorzaken: de voortdurende bebouwing van kwetsbare gebieden, een toename in klimaatgerelateerde verzekeringsclaims, mondiale ontwikkelingen in de verzekeringssector en andere factoren. “Zonder sterke private verzekeringsmarkt komt een steeds groter aandeel van verzekeringsbeleid – en de bijbehorende financiële risico’s – bij de staat te liggen. Dat bepaalt in grote mate wie beschermd wordt, maar ook wie verantwoordelijk is voor het betalen van klimaatschade.”

Financieel kwetsbare huishoudens

Een wankelende verzekeringsmarkt leidt voor veel mensen op de woningmarkt tot betaalbaarheidsproblemen. “Het is op dit moment heel gebruikelijk dat gezinnen in Florida jaarlijks het twee- of drievoudige van hun maandelijkse hypotheekbedrag betalen voor hun opstalverzekering. En die kosten stijgen snel. Voor huishoudens die hun woning maar net kunnen betalen of per maand weinig geld overhouden, kan dat makkelijk uitmonden in een financiële strop,” aldus Taylor. “Een opstalverzekering gaat over veel meer dan financiële dekking bij een natuurramp. De bank verplicht huiseigenaren een verzekering af te sluiten. Zonder verzekering loop je het risico dat je je hypotheekverplichtingen niet nakomt – en dus je huis kwijtraakt.”

Niet iedereen wordt even hard geraakt door de verzekeringscrisis. Wie rijk is kan bijvoorbeeld ook wonen zonder verzekering, en huurders komen vaak niet in aanmerking voor verzekeringen tegen rampen. “Deze patronen in de verzekeringsmarkt zijn een voedingsbodem voor ongelijkheid, lang voor een storm en lang erna. Ik hoor veel verhalen over sociale verschuivingen in wijken en gemeenschappen die onderhevig zijn aan dit soort ingrijpende marktkrachten.”

Geen verre ramp

Voor Taylor, met zowel persoonlijke als academische roots in een van Amerika’s kwetsbaarste regio’s, is de crisis die zich in Florida ontvouwt geen verre ramp. Maar ook in Nederland vormen klimaatrisico’s een serieuze dreiging, al lijkt de crisis in Florida hier misschien ver weg. “In de Nederlandse delta zullen de water- en bodemsystemen steeds meer onder druk komen te staan door klimaatverandering en extreme weersomstandigheden. Deze druk heeft grote impact op de toekomstbestendigheid van de bebouwde omgeving, en daarmee ook op aspecten van het financiële systeem, van verzekeringen tot hypotheken.”

“We zien op dit moment in Nederland ook dat klimaatrisico’s, financiële markten en de woonsector elkaar beïnvloeden. Alleen in Rotterdam manifesteert dit zich al op verschillende manieren, wat tot nadenken stemt voor de Nederlandse samenleving,” zegt Taylor. “Zo zijn er plannen voor de bouw van duizenden nieuwe woningen in buitendijks gebieden aan het water – zullen de overstromingsrisico’s beheersbaar blijven, en hoe kunnen we de benodigde risicobeheersing financieren? Daarnaast krijgen veel bestaande wijken te maken met extreme hitte, bodemdaling en wateroverlast – wie worden hierdoor geraakt, welke financieringsmogelijkheden zijn denkbaar voor verbeteringen? En hoe creëren we meer veilige, betaalbare woningen zonder te riskeren dat kwetsbare groepen uit hun wijken en steden worden verdrongen? Dit zijn vraagstukken waar we intensief aan werken met een aantal onderzoekers en maatschappelijke partners.”

Voorbij traditionele denkkaders

Volgens Taylor is het nodig om voorbij traditionele denkkaders te treden. “Florida’s verzekeringscrisis legt complexe vraagstukken bloot over hoe we als samenleving kunnen omgaan met klimaatverandering, zonder afbreuk te doen aan fundamentele voorzieningen zoals veilige en betaalbare woningen. Dat is erg ingewikkeld, omdat onze politieke, economische en sociale instituties sterk verweven zijn met de woningsector, met de manier waarop en waar we wonen. Daar moeten we rekening mee houden, maar het systeem moet wel volledig op de schop.”

Taylors onderzoek richt zich op het vinden van nieuwe, toekomstbestendige manieren om bruggen te slaan tussen financiële systemen aan de ene kant en stedelijke ontwikkeling en bebouwing aan de andere. Om tot nieuwe oplossingen te komen, of dat nu in Florida is of in Zuid-Holland, werkt Taylor samen met een groot aantal publieke en private partijen. Zo leidt Taylor het landelijke vijfjarige onderzoeksprogramma Red&Blue en voorziet hij de Nederlandse financiële sector van academische inzichten als onderdeel van de nationale Werkgroep Klimaatadaptatie.

Niets doen is geen optie

“Een gezamenlijke kennisagenda op het gebied van financiën en klimaatadaptatie is een cruciaal vertrekpunt. Vanaf daar zullen we de komende jaren de beste toegepaste en academische kennis uit onze samenleving moeten samenbrengen om deze ingewikkelde puzzel opnieuw te leggen,” zegt Taylor. “Om dat voor elkaar te krijgen en de weg naar een betere toekomst in te slaan, is de transdisciplinaire aanpak van Resilient Delta essentieel.”

Volgens Taylor biedt Florida een waarschuwende les voor Nederland. “De crisis in Florida toont dat niets doen geen optie is. En dat we een fundamenteel andere kijk nodig hebben op huisvesting en andere fundamentele onderdelen van de samenleving, zodat we die toekomstbestendig kunnen maken. Dit is het moment om onze mouwen op te rollen en te beseffen dat we samen naar een gedeeld doel aan het werken zijn.”

DELTA STORIES | Dit is de eerste editie van onze nieuwe verhalenreeks Delta Stories, waarmee we de verhalen en mensen samenbrengen achter ons onderzoek naar toekomstbestendige deltaregio’s.