Hydrogen to be: onderzoek brengt toekomstscenario’s mondiale waterstofhandel in beeld

Nieuw onderzoek door DRIFT, Erasmus UPT, TU Delft en CIEP verkent de gevolgen van geopolitieke ontwikkelingen voor de energiezekerheid in Nederland en het ARRRA-cluster (Antwerpen-Rotterdam-Rijn-Ruhrgebied). Aan de hand van toekomstscenario’s komt het H2ToBe project nu met acht investeringsstrategieën voor het (haven)bedrijfsleven en de overheid rondom de rol van waterstof in de energietransitie, die de bandbreedte voor robuuste investeringen aangeven. Een belangrijke conclusie uit dit onderzoek is dat geopolitieke stabiliteit enorme gevolgen heeft voor de energiezekerheid. 

De afgelopen drie jaar hebben ingrijpende gebeurtenissen als de covid-19 pandemie, de Russische inval in Oekraïne en de dientengevolge energiecrisis onze kijk op de wereld drastisch veranderd. Deze maakten duidelijk hoe kwetsbaar de schakel van de internationale handel is en hoe onverstandig het is afhankelijk te zijn van één handelspartner of productielijn. Ondanks de onzekerheid over internationale handelsverhoudingen, staan we nú voor grote investeringen voor de energietransitie en waterstofeconomie in Nederland en Noordwest Europa. Hoe kunnen we nú verstandig investeren als het gaat om de rol van waterstof in de energietransitie?

Het onderzoek
Onderzoekers van DRIFT, Erasmus UPT, TU Delft en CIEP hebben gezamenlijk de invloed van geopolitiek op de toekomstige waterstofhandel voor Nederland en het ARRRA cluster onderzocht aan de hand van toekomstscenario’s. Een aantal belangrijke spelers in de toekomstige waterstofhandel van Rotterdam (BP, Deltalinqs, gemeente Rotterdam, Shell, VARO Energy en Vopak) hebben hun kennis en ervaring ingebracht om het onderzoek te valideren. Partners in dit onderzoek zijn kennishub SmartPort, het Resilient Delta initiative (een Convergence programma van Erasmus universiteit, TU Delft en Erasmus MC), het Havenbedrijf Rotterdam en Provincie Zuid-Holland.

Tijdens dit onderzoek zijn vier toekomstscenario’s geformuleerd voor de potentiële internationale handel in waterstof. Vervolgens hebben de onderzoekers gekeken naar sociale, economische, omgevings-, politieke en technische aspecten die van invloed zijn op de ontwikkeling en implementatie van waterstof in de energiemix van het ARRRA-cluster. Deze aanpak heeft geresulteerd in acht investeringsstrategieën voor bedrijven en overheidsorganisaties, die de bandbreedte voor robuuste investeringen aangeven.

Toekomstscenario’s: van Europa’s eureka tot Verwoeste bruggen
De Wederopstanding van het Rijnlands Model, Het Gelijk van Sun Tzu, Europa’s Eureka of Verwoeste Bruggen: de vier scenario’s uit het onderzoek schetsen een verscheidenheid aan werelden in 2040 waarin het Westen, het Oosten of een combinatie van beiden, een leidende rol op zich neemt in het internationaal politiek machtssysteem. Daarnaast wordt rekening gehouden met de mate van open handel en samenwerking tussen landen in het algemeen en specifiek met betrekking tot de import en export van waterstof. Deze belangrijke factoren vertegenwoordigen slechts een klein deel van de in totaal 25 belangrijke sociale, economische, ecologische, politieke en technologische factoren die de opkomst van waterstofhandelsnetwerken vormgeven.

Een cruciale conclusie na het uitvoeren van dit onderzoek is dat geopolitieke stabiliteit enorme gevolgen heeft voor de energiezekerheid in Nederland en het ARRRA-cluster. Zo laat het Verwoeste bruggen-scenario een wereld zien waarin landen steeds meer beschermende maatregelen treffen en zich richten op binnenlandse problemen en nationale belangen. In deze wereld is energiezekerheid een probleem vanwege het gebrek aan energie diversiteit die lokaal beschikbaar is. Het Europa’s eureka-scenario laat daarentegen zien dat iedereen veel te winnen heeft bij een internationaal coöperatief systeem. Dit scenario gaat uit van een zeer open wereldmarkt en diplomatieke successen over de noodzaak van CO₂-neutraliteit.

Strategische opties voor duurzame ontwikkeling van Haven Industrieel Cluster
Hoe de toekomst er ook uit ziet, er zijn een aantal slimme strategieën die binnen het Haven Industrieel Cluster in het algemeen een goed idee zijn.

• Investeren in binnenlandse en/of regionale elektriciteits- en waterstofproductie is een no-brainer, energiezekerheid is namelijk van groot belang maar niet vanzelfsprekend.
• Zorg voor diversiteit in toeleveranciers, energiebronnen en vormen van toevoer. Dat verkleint de invloed van verstoringen in de wereldmarkt.
• Zorg ook voor keuzemogelijkheden en multifunctionaliteit. Als havens, overslagterreinen, opslag, infrastructuur en installaties voor verschillende vormen van brandstof en energie te gebruiken zijn, verkleint dat de risico’s.
• Daarnaast is het verstandig om te zorgen voor een strategische energiereserve, maar ook voor voldoende pijpleidingen en installaties die niet de hele tijd optimaal in gebruik zijn, zodat je snel kunt omschakelen.
• Zet nog harder in op circulariteit. Dit kan door het aantrekken van nieuwe ondernemingen en aanbieders van diensten, en door co-investeringen in haveninfrastructuur die nodig is voor het transport en de opslag van materialen, moleculen, en energie in het cluster.

Daarnaast biedt het H2ToBe -onderzoek nog drie andere scenario-specifieke strategieën. De resultaten uit dit onderzoek laten zien hoe belangrijk het is om een gevarieerde toegang tot energie te verzekeren en benadrukt enkele investeringsadviezen die we vandaag kunnen nemen om de energiezekerheid te vergroten om de klimaatdoelstellingen te behalen.

Meer informatie
Meer informatie over dit onderzoek? Neem contact op met Igno Notermans (DRIFT) notermans@drift.eur.nl, tel +31 (0)10 4081552 of Nikki op ten Berg (SmartPort) nikki.op.ten.berg@smartport.nl, tel +31 (0)10 4020338.

Om verder met elkaar in gesprek te gaan over de resultaten en mogelijk vervolgonderzoek organiseert SmartPort op donderdag 20 april de Hydrogen to be Community session in het Schielandshuis, Rotterdam. Meld je hier kosteloos aan voor de sessie.