Healthy Start Stories |
Vincent Jaddoe
Onderzoek naar kansenongelijkheid: ‘Een groot deel van de kansen en mogelijkheden in ons leven wordt al bepaald in de baarmoeder’
Een liefdevol gezin, gezonde voeding, een leuke buurt met voldoende vriendjes. Zomaar enkele ingrediënten die bepalend zijn voor de ontwikkeling van kinderen en hun mogelijkheden later in het leven. Helaas groeit lang niet ieder kind zo veilig, gelukkig en gezond op. Met alle gevolgen van dien. Maar wat weten we eigenlijk over kansenongelijkheid bij kinderen? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat veel meer kinderen een betere ontwikkeling doormaken? En hoe werk je als wetenschapper samen met allerlei verschillende doelgroepen als ouders, leraren en zorgverleners? Daarover vertelt Vincent Jaddoe, hoogleraar Kindergeneeskunde en één van de initiatiefnemers van Healthy Start.
“We beseffen het misschien niet iedere dag, maar een groot deel van de kansen en mogelijkheden in ons leven wordt al bepaald in de baarmoeder. Zo komt het ene kind gezond ter wereld, terwijl een ander kind misschien geboren wordt met een hersenaandoening. Ook het gezin en de omgeving waarin het kind opgroeit zijn bepalend voor de rest van de ontwikkeling. Zo ontstaan al op heel jonge leeftijd grote verschillen waardoor niet elk kind zich optimaal kan ontwikkelen. Dat raakt me. Zeker omdat sommige verschillen voorkomen hadden kunnen worden. Binnen Healthy Start houd ik me als arts en wetenschapper bezig met de vraag wat we kunnen doen om kansenongelijkheid bij kinderen vanaf de allereerste fase van het leven te verkleinen.”
Het raakt me dat kansenongelijkheid al op zeer jonge leeftijd ontstaat
Eerste levensjaren cruciaal
“Al zolang ik me herinner ben ik geïnteresseerd in de ontwikkeling van het kind. Vooral de allereerste, zogenaamde ‘embryonale fase’, fascineert me. Het blijft bijzonder dat uit de samensmelting van een spermacel en een eicel een nieuw mens kan ontstaan. Hoe kan de natuur dat zo goed regelen? Maar ook: waarom gaat het soms mis? In het Erasmus Medisch Centrum zie ik als kinderarts vooral de kinderen waarbij er iets niet goed is gegaan in die vroege ontwikkeling. Jonge kinderen met zichtbare aandoeningen, maar ook kinderen met minder opvallende aandoeningen, zoals een hersen- of hartafwijking. Het gaat vaak om ernstige aandoeningen die grote impact hebben op de rest van het leven van het kind, de ouders en de omgeving.
Ook na de embryonale fase volgt een cruciale periode: de eerste levensjaren. Groeit het kind op in een liefdevol gezin? Krijgt het voldoende gezonde voeding? Is de luchtkwaliteit in de omgeving goed, of wordt er bijvoorbeeld veel gerookt? De afgelopen jaren hebben we met een enorme groep wetenschappers binnen het zogenaamde ‘Generation R’ project de ontwikkeling van duizenden kinderen in Rotterdam gevolgd. Op basis daarvan weten we dat bij een ongunstige vroege ontwikkeling de risico’s toenemen op gezondheidsklachten als overgewicht, en mentale of gedragsproblemen.
Niet alleen in mijn werk als arts en wetenschapper heb ik te maken met verschillen in de ontwikkeling van kinderen. Ook als vader van jonge kinderen realiseer ik me hoe groot de invloed van omstandigheden is op hun ontwikkeling. De stad of het dorp waar kinderen wonen, de wijk waarin ze opgroeien, de basisschool waar ze heen gaan. Al die factoren hebben invloed op de mogelijkheden van kinderen en hun kansen later in het leven. De vraag is nu wat we kunnen doen om kansenongelijkheid bij jonge kinderen zoveel mogelijk te verkleinen.”
Er zijn veel initiatieven om kansenongelijkheid bij kinderen te verkleinen, maar er is nog een wereld te winnen
Nieuwe manieren om kansenongelijkheid te voorkomen
“De afgelopen jaren zijn veel wetenschappelijke en maatschappelijke initiatieven gestart om kansengelijkheid bij kinderen te bevorderen. Toch is er nog een wereld te winnen. Dat is de reden dat ik samen met Eveline Crone en Maaike Kleinsmann Healthy Start heb opgezet. Met Healthy Start bundelen we onze krachten. Eveline is expert op het gebied van psychosociale en hersenontwikkeling bij kinderen, Maaike is expert op het gebied van technologie en gezondheid. Mijn expertise ligt bij de eerste fasen van de ontwikkeling van het kind, van de bevruchting tot het tweede levensjaar. Daarnaast hou ik me bezig met de zorg voor chronisch zieke kinderen. Door hun ziekte worden deze kinderen vaak herhaaldelijk en voor langere tijd opgenomen in het ziekenhuis. Daardoor hebben ze minder contact met vriendjes en familie, en missen ze vaak school, sport en andere sociale activiteiten. Dit kan hun fysieke en mentale ontwikkeling behoorlijk ontwrichten. Daarom is het belangrijk dat we weten hoe we de zorg voor chronisch zieke kinderen zo kunnen inrichten dat zij zich zo normaal mogelijk verder kunnen ontwikkelen.
Met Healthy Start brengen we bestaande kennis samen en starten we nieuwe onderzoeksprojecten om uiteindelijk maatschappelijke veranderingen teweeg te brengen. We ontwikkelen nieuwe manieren om kansenongelijkheid te voorkomen of tijdig bij te buigen. Zo moeten uiteindelijk veel meer kinderen een betere ontwikkeling kunnen doormaken. Daarvoor werken we samen met wetenschappers van het Erasmus MC, de Erasmus Universiteit Rotterdam en de TU Delft, maar ook met beleidsmedewerkers, ouders, leraren, jongeren, zorgverleners en andere betrokkenen. Hun ideeën, wensen en behoeften zorgen ervoor dat wetenschappelijke kennis omgezet kan worden naar toepassingen in de praktijk, die zinvol zijn én werken.
Een dergelijke intensieve manier van samenwerken met anderen is zeker niet gebruikelijk in de wetenschap. Ik leer er zelf dus ook veel van. Als wetenschapper organiseer ik individueel wel eens bijeenkomsten met ouders, kinderen en zorgverleners, maar binnen Healthy Start werken we altijd samen. Zo vertelde onlangs een verloskundige dat het lastig is een aanstaande moeder te helpen om te stoppen met roken op het moment dat zij veel stress ervaart en een partner heeft die rookt. Dit soort praktijkkennis helpt ons als wetenschappers om na te denken welke aanpak dan wel zou kunnen werken om het ongeboren kind een gezonde start te geven.”
Als je wil dat onderzoek leidt tot bijvoorbeeld nieuwe manieren om aanstaande moeders en vaders te helpen, dan moet je wel kunnen luisteren naar hun ervaringen en ideeën
Grote diversiteit maakt Healty Start zo interessant
“Een groot samenwerkingsproject zoals Healthy Start brengt ook uitdagingen met zich mee. We zijn inmiddels uitgegroeid tot een netwerk met meer dan honderd mensen. We zitten op verschillende locaties, hebben uiteenlopende achtergronden, denken anders en hebben soms andere belangen. Die grote diversiteit maakt Healthy Start zo interessant, maar leidt er ook toe dat dingen niet zo snel gaan als je misschien zou willen.
Ten slotte heb ik gemerkt hoe belangrijk het is om echt te luisteren naar anderen. Veel wetenschappers zijn gewend om vooral informatie te zenden. Maar als je wil dat onderzoek leidt tot bijvoorbeeld nieuwe manieren om aanstaande moeders en vaders te helpen, dan moet je wel kunnen luisteren naar hun ervaringen en ideeën. Dit betekent ook dat we een nieuwe generatie wetenschappers aantrekken; wetenschappers die onderzoek willen en kunnen verbinden met de praktijk. Die kunnen luisteren en die weten hoe ze moeten samenwerken met andere doelgroepen.”
Vincent Jaddoe’s Healthy Start perspectief
“Voor mij is Healthy Start succesvol als we concreet resultaat zien in de samenleving. Dan bedoel ik: een betere gezondheid, gelijkere kansen en een hoger welzijnsniveau voor nieuwe generaties. Ik zou graag van Healthy Start een centrale plek willen maken waar wetenschappers, beleidsmedewerkers, ouders, jongeren, zorgverleners en andere betrokkenen elkaar weten te vinden en samenwerken aan nieuwe manieren om kansengelijkheid voor kinderen te bevorderen. Ik zou het ook mooi vinden als wetenschappers over de hele wereld komen leren van onze aanpak. Het Massachusetts Institute of Technology (MIT, Cambridge, VS) vind ik een inspirerend voorbeeld. Dat is een plek met wereldwijd aanzien en kwalitatief hoogstaand onderzoek. Hier komen wetenschappers over de hele wereld naartoe om kennis op te doen en die vervolgens toe te passen in hun eigen context. Zoiets zou ik ook willen voor ons Healthy Start Programma.”
Vincent Jaddoe is hoogleraar kindergeneeskunde bij het Erasmus MC Sophia Kinderziekenhuis. Hij is Academic Lead van Healthy Start en betrokken bij de ambities ‘De eerste 1000 dagen en een veerkrachtige levensloop’ en ‘Het kinderzieken(t)huis van de toekomst’.
Hoe meer mensen meedoen met Healthy Start, des te beter onderzoek we kunnen doen en des te meer kinderen we kunnen helpen. Voel je je betrokken bij dit onderwerp? Sluit je dan aan bij onze community. Volg onze LinkedIn of deel je ideeën via e-mail: healthystart@convergence.nl