Healthy Start Stories |
Milene Gonçalves
Jongeren en creativiteit: ‘Kunnen creatieve methoden en technieken van ‘design’ helpen de ideeën van jongeren optimaal te benutten?’
Steeds vaker duiken initiatieven op om de maatschappelijke participatie van jongeren te stimuleren. Dat is hard nodig, want op deze manier kunnen jongeren meedenken over hun eigen toekomst. Tegelijk is jongerenparticipatie niet eenvoudig. Want hoe bereiken we zoveel mogelijk verschillende jongeren? En hoe zorgen we ervoor dat zij zich vrij voelen om hun ideeën te delen? Daarin kunnen methoden en technieken uit de designwereld een belangrijke rol spelen, zegt Milene Gonçalves, universitair docent aan de TU Delft en co-lead van de ambitie ‘Betrokkenheid en participatie van jongeren’ binnen Healthy Start.
“We leven in een tijd waarin we worden geconfronteerd met complexe uitdagingen. Variërend van de urgente klimaatcrisis en toenemende sociale ongelijkheid tot de immense druk op de zorg en de afname van het mentale welzijn van jongeren. Vanwege hun complexiteit en het feit dat er geen eenduidige oplossingen voor bestaan spreekt men ook wel van wicked problems. Binnen Healthy Start geloven we in de kracht van jongeren om bij te dragen aan het vinden van oplossingen voor deze vraagstukken. Jongeren kunnen over het algemeen namelijk met verrassende en creatieve oplossingen komen. Ik wil weten hoe we de stem van jongeren beter kunnen benutten en optimaal gebruik kunnen maken van hun creativiteit. Daarbij benut ik mijn ervaring in de wereld van design.”
Iedereen heeft het aangeboren vermogen om creatief te
zijn; maar we maken onszelf soms wijs dat we dat niet zijn
Aangeboren vermogen om creatief te zijn
“Creativiteit is een belangrijk thema in mijn leven. Als kind hield ik van schetsen en kreeg ik veel complimenten over hoe creatief ik was. Dat versterkte mijn creatief zelfvertrouwen. Ik stelde me voor dat ik later tekendocent zou worden. Dat veranderde toen ik design ging studeren aan de universiteit in Lissabon. Tijdens die opleiding ontmoette ik veel creatieve ontwerpers. Daardoor werd ik geconfronteerd met onzekerheid. Het leek alsof ik de enige was die soms geen inspiratie had.
Achteraf gezien bleken deze twijfels de start te zijn van mijn wetenschappelijke carrière. Voor mijn promotieonderzoek wilde ik namelijk weten waar ontwerpers hun inspiratie vandaan halen. Op basis van studies met beginnende en ervaren ontwerpers, ontdekte ik dat inspiratie vaak ontstaat wanneer je informatie zoekt die niet te dichtbij maar ook niet te ver af ligt van het centrale onderwerp. Voor de ontwikkeling van bijvoorbeeld een nieuwe koptelefoon moet je dus niet alleen kijken naar bestaande koptelefoons. Dat geeft te weinig inspiratie voor nieuwe ideeën. Na mijn promotietraject ging ik door met onderzoek naar creatieve processen. Zo ontdekte ik dat creativiteit hand in hand gaat met oordelen erover. Veel mensen maken zichzelf wijs maken dat ze niet creatief zijn. Dat is zonde. Want iedereen heeft het aangeboren vermogen om creatief te zijn. Sterker nog: de hele dag door zijn we bezig met problemen oplossen, wat een belangrijk onderdeel is van creativiteit.”
Methoden en technieken uit de designwereld zijn
toepasbaar op het hele proces van onderzoek
Creatief zelfvertrouwen stimuleren onder jongeren
Binnen Healthy Start draag ik bij aan het onderzoeksproject over ‘Jeugdparticipatie en betrokkenheid’. Het doel van dit project is om jongeren actiever te betrekken bij de aanpak van complexe sociale problemen. Daarbij willen we nadrukkelijk ook jongeren bereiken die normaal gesproken niet zo snel bij wetenschappelijk onderzoek worden betrokken. Binnen dit project komt mijn designachtergrond goed van pas. Om complexe problemen op te kunnen lossen zijn innovatieve ideeën nodig. En dat vraagt om creativiteit. Daarom richt ik me onder andere op het creatief zelfvertrouwen van jongeren. Als we de input van jongeren zo goed mogelijk willen benutten is het belangrijk dat zij zich vrij en vertrouwd voelen om creatieve ideeën te delen. Dat doe ik bijvoorbeeld met visualisatie opdrachten waarbij jongeren hun ideeën tekenen. Het gaat er niet om dat het iets moois wordt. Tekenen is een manier om creatief denken te stimuleren.
Visualisatie is slechts één van de designtechnieken die ik gebruik. Methoden en technieken uit de designwereld zijn namelijk toepasbaar op het hele proces van onderzoek doen. Van hypothesen opstellen tot doelgroepen benaderen en van data verzamelen tot het betekenis geven aan gegevens. Zo denk ik ook mee over hoe we als onderzoekers ongehoorde jongeren kunnen bereiken. Vaak denken we dat dit jongeren zijn die uit een lager sociaal milieu komen of een achterstandswijk. Maar is dat wel zo? Dit is ook maar een zogenaamd frame van waaruit we denken. Met speciale designtechnieken probeer ik dit soort vooroordelen te doorbreken zodat we als onderzoekers niet uitgaan van onze eigen beperkte ervaringen of onderbuikgevoelens, maar doordacht de juiste doelgroepen bereiken.
Healthy Start is allesbehalve een ivoren toren maar juist een plek van verbinding
Een ongebruikelijke visie
“Binnen Healthy Start krijg ik de kans om met allerlei verschillende mensen samen te werken. Van cognitief en sociaal psychologen tot medici, beleidsmakers, jongerenwerkers en natuurlijk jongeren zelf. Dat vind ik ontzettend verrijkend. Healthy Start is allesbehalve een ivoren toren maar juist een plek van verbinding.
Tegelijk realiseer ik me dat ik met mijn achtergrond soms een ongebruikelijke visie heb op het doen van onderzoek. Toch hoop ik dat ik kan laten zien hoe belangrijk het is om ook methoden en technieken uit de designwereld te gebruiken binnen wetenschappelijke onderzoeksprojecten. Daarbij denk ik vooral aan manieren om creativiteit te stimuleren. Creativiteit is niet alleen essentieel in elke fase van wetenschappelijk onderzoek, ik ben er ook van overtuigd dat onze maatschappij in haar geheel kan profiteren van meer creativiteit.
Wat mij betreft moet daar in het basis- en middelbaar onderwijs meer aandacht voor komen. Stimuleer op een leuke manier het creatieve vermogen van kinderen. Als ze deze vaardigheid ontwikkelen zullen ze beter voorbereid zijn op een baan later in het leven. Bovendien verwacht ik dat kinderen en jongeren die creatief zijn met meer zelfvertrouwen durven mee te denken over maatschappelijke vraagstukken. Ze beschikken immers over de juiste vaardigheden om complexe problemen te tackelen.“
Milenes Healthy Start Perspectief
“Ik ben erg blij dat ik betrokken ben bij Healthy Start. Ik heb het altijd belangrijk gevonden dat mijn onderzoek sociale impact heeft, en dat is mogelijk binnen Healthy Start. Bovendien werk ik nu samen met verschillende disciplines en leren we veel van elkaar. Natuurlijk verloopt samenwerking niet altijd vlekkeloos. Maar ik merk dat de kennis en vaardigheden die ik meebreng, zoals creatief en visueel denken, vaak helpen om verschillende mensen met elkaar te verbinden. Uiteindelijk hoop ik vooral dat mijn onderzoek helpt om het creatief zelfvertrouwen van jongeren te bevorderen.”
Milene is co-lead bij de ambitie ‘Betrokkenheid en participatie van jongeren’.