Nieuws – Maart 2025

Gemeenten staan voor een belangrijke uitdaging om sociale zekerheid efficiënter en met meer aandacht voor menselijke waarden te organiseren. Verantwoord gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) kan hen helpen bij een proactieve, eerlijke en transparante dienstverlening. Maar hoe zorg je ervoor dat AI op een ethisch verantwoorde manier wordt ingezet en bijdraagt aan het versterken van de mensgerichte benadering?

Om deze vragen te beantwoorden, starten TU Delft Digital Ethics Centre en Digicampus een uitgebreid tweejarig onderzoek naar de rol van AI binnen de gemeentelijke sociale zekerheid. Dit onderzoek brengt gemeenten, burgers en experts samen om te bepalen welke waarden centraal moeten staan bij de ontwikkeling en implementatie van AI binnen de gemeentelijke sociale zekerheid. We kijken daarbij naar de publieke waarden die in het geding zijn, bijvoorbeeld wanneer het gaat om de inzet van AI om mensen aan het werk te helpen, voor de schuldhulpverlening, en voor de handhaving op fraude. Het uiteindelijke doel is om concrete richtlijnen op te stellen waarmee AI op een manier wordt toegepast die de menselijke maat waarborgt en tegelijkertijd de efficiëntie en effectiviteit van gemeentelijke sociale zekerheid verbetert.

Samenwerking tussen wetenschap, overheid en samenleving

Het onderzoeksproject wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en andere betrokken partijen. De start staat gepland voor juni 2025.

Dr. Stefan Buijsman, Managing Director van het TU Delft Digital Ethics Centre, die samen met hoogleraar GovTech dr. ir. Nitesh Bharosa leiding geeft aan het project, benadrukt het belang van deze studie: “De arbeidskrapte in de publieke sector vraagt om innovatie. AI kan hierin een belangrijke rol spelen. Tegelijkertijd moet dat op een verantwoorde manier gebeuren, samen met publieke professionals, en met oog voor de menselijke maat. Dit project richt zich op het ontwikkelen van ‘best practices’ waarmee AI kan bijdragen aan een eerlijke, transparante en effectieve sociale zekerheid.”

Naast Buijsman en Bharosa werkte ook promovenda Antonia Sattlegger van TU Delft Digicampus aan de opzet van dit innovatief project. Digicampus zet zich in voor digitale publieke dienstverlening die aansluit bij de behoeften van de samenleving, door overheid, markt, wetenschap en burgers samen te brengen rondom drie maatschappelijke missies: de burger meer regie geven, interactie met de overheid makkelijker maken en de overheid een sterke datapartner maken.

Design for Values: van ethiek naar praktische richtlijnen

Om te zorgen dat AI op een verantwoorde manier wordt ingezet binnen de sociale zekerheid, wordt gebruik gemaakt van de Design for Values-methodiek. Dit houdt in dat:

• Empirisch onderzoek wordt gedaan naar het huidige gebruik en de impact van AI;
• Conceptueel onderzoek plaatsvindt om de mensgerichte benadering te definiëren en afwegingskaders te ontwikkelen;
• Socio-technisch ontwerponderzoek wordt uitgevoerd om ‘best practices’ te identificeren

Hiermee beoogt het project tot best practices te komen en tot een afwegingskader die ingezet kan worden bij het formuleren van ontwerpeisen.

Dit onderzoek wordt gefinancierd door Instituut Gak. Instituut Gak is een stichting die bijdraagt aan de kwaliteit van de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt in Nederland door het financieren van maatschappelijke projecten, onderzoek, bijzondere leerstoelen en lectoraten. Meer informatie is te vinden op www.instituutgak.nl.

Meer informatie

Voor vragen en aanvullende informatie over dit project kunt u contact opnemen met:

Helma Dokkum, Innovation Manager Design for Values & Digital Ethics, TU Delft Innovation & Impact Center.

E-mail: W.M.Dokkum@tudelft.nl Mobiel: 06-313 10 299