Mariëlle Beenackers|
“Een leefomgeving moet gezondheid bevorderen, niet belemmeren”
De kern van Resilient Delta is de overtuiging dat door het samenbrengen van wetenschap, beleid, industrie en maatschappij, aanpassingen voor complexe stedelijke delta’s kunnen worden gecreëerd en gedeeld. In de interviewserie “Voices of Generation Delta” praten we met mensen die onze missie delen om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken door teamwork dat traditionele grenzen overstijgt. Tweede in de serie is Mariëlle Beenackers, assistant professor aan het Erasmus MC, die zich richt op gezonde stedelijke leefomgevingen en gezondheidsverschillen. “Een leefomgeving moet gezondheid stimuleren, niet belemmeren.”
Van het imposante Havenkwartier op Katendrecht tot de hoge woontoren Zalmhaven. Rotterdam groeit. Wat betekent deze stadsuitbreiding voor de bewoners?
Nederland heeft een tekort van bijna 279.000 woningen. Starters vallen buiten de boot en de prijzen in zowel de huur- als koopsector blijven stijgen. De overheid wil de woningbouw versnellen naar 100.000 woningen per jaar. Een voor de hand liggende oplossing, maar wat voor effect heeft dit op mensen die hun vertrouwde buurt overspoeld zien worden door nieuwe bewoners?
“Zowel het sociale element als de mentale gezondheid zijn vaak nog onderbelicht bij stedelijke verdichting,” stelt volksgezondheidsonderzoeker Mariëlle Beenackers. Hoewel een compacte stad veel voordelen met zich meebrengt, zoals een groter draagvlak voor stedelijke voorzieningen, zijn er ook nadelen. “Het aantal prikkels neemt toe, terwijl er tegelijkertijd minder plekken zijn om van deze prikkels te herstellen. Dat versterkt elkaar.” Voor Beenackers gaat het niet alleen om verdichting; we moeten kijken naar het totaalplaatje. “Niet alleen mensen moeten als een geheel worden gezien, maar ook de stad. Alles hangt met elkaar samen. ”
De wens om onderzoek, onderwijs, beleid en praktijk met elkaar te verbinden bracht Beenackers zowel in haar rol als Program Leader van het Academic Collaborative Centre CEPHIR als in het Resilient Delta Initiative. De Convergentie, het samenwerkingsverband tussen de Erasmus Universiteit, het Erasmus MC en de TU Delft geeft haar de mogelijkheid om haar gezondheidsperspectief te combineren met meer technische aspecten. Beenackers: “Er is in Delft veel kennis over hoe een stad is ingericht, bijvoorbeeld over hittestress en stedenbouw. De Erasmus Universiteit biedt inzicht vanuit onder andere bestuurskundig perspectief. Als we deze kennis combineren met onze inzichten over gezondheid en gezondheidsachterstanden vanuit het Erasmus MC, kunnen we nog meer betekenen voor de stad.”
Mensen weten wat gezond is maar kunnen het zich niet veroorloven, gezonde keuzes zijn voor sommigen een luxe geworden
Gezondheid is een collectief probleem
Beenackers kijkt niet alleen naar de effecten van stedelijk ontwerp op de geestelijke gezondheid van bewoners, maar onderzoekt ook de algehele gezondheid van de stad. Ze benadrukt dat gezonde keuzes afhankelijk zijn van een stabiele sociale basis. “De basis moet eerst op orde zijn, denk vooral aan bestaanszekerheid en armoede,” zegt ze.
Beenackers wil af van het idee dat gezondheid een individuele verantwoordelijkheid is. Research by CEPHIR
heeft aangetoond dat het voedsel in de stad Rotterdam de afgelopen jaren veel ongezonder is geworden. De gezondheidsverschillen per buurt waren opvallend. In minder welvarende buurten was de toename van het aantal fastfoodzaken het grootst; overgewicht en obesitas kwamen daar ook veel vaker voor. “Mensen weten wat gezond is maar kunnen het zich niet veroorloven, gezonde keuzes zijn voor sommigen een luxe geworden,” zegt ze.
“Er moet meer aandacht komen voor preventie. Laat het systeem voor mensen werken in plaats van tegen hen.” Beenackers verwijst naar een analogie van Albert Jan Kruiter. “Als je bij de overheid aanklopt voor ondersteuning, sta je daar als een heel persoon. Maar zodra je aan de balie staat gaat er een eiersnijder over je heen. Het ene plakje gaat naar de uitkeringsafdeling, het andere plakje naar huisvesting, enzovoort.”
Beenackers: “Voorzie mensen van de basisbehoeften, zoals een zinvolle dagbesteding en een fatsoenlijk inkomen.” Bestaanszekerheid neemt niet alleen financiële stress weg, maar biedt ook de ruimte om gezondere keuzes te maken, zowel binnens- als buitenshuis.
Mensen leven in een context: in een gezin, in een buurt, in een financiële omgeving. Als iemand bij de dokter komt met slaapproblemen, zijn de omgevingsfactoren van belang.
Meer dan een verzameling organen
De kern van Beenackers onderzoek draait om het kijken naar het geheel en het in context plaatsen van dingen. Om dit te bereiken is samenwerking tussen verschillende vakgebieden essentieel. Terwijl je specialisten nodig hebt die alles weten over een plakje ei, heb je ook iemand nodig die het hele ei analyseert.
Beenackers ziet dat deze collectieve aanpak in de gezondheidszorg onvoldoende is, waarbij vaak naar elk individu of orgaan wordt gekeken. Het is belangrijk dat artsen ook het totaalplaatje zien. “Mensen leven in een context: in een gezin, in een buurt, in een financiële omgeving. Als iemand bij de dokter komt met slaapproblemen, zijn de omgevingsfactoren van belang. Je stelt andere vragen aan iemand met een vrijstaande woning in Nesselanden dan aan een vader met drie jonge kinderen in een flat in Rotterdam-Zuid.”
Beenackers merkt dat dit aan het veranderen is. Ze ziet bijvoorbeeld dat de nieuwe generatie artsen leert om naast de lichamelijke klachten ook de context van de patiënt in kaart te brengen. “Met onderwijs investeren we in maatschappelijk betrokken artsen.” Collectiviteit is uiteindelijk de rode draad in het werk van Beenackers, zowel in de stedenbouw als in de volksgezondheid. Voor haar is het geheel altijd meer dan de som der delen en daar mag meer aandacht aan besteed worden. Uiteindelijk heeft ze maar één doel: gezondheid toegankelijk maken voor iedereen.
Mariëlle Beenackers
Mariëlle Beenackers is universitair docent aan het Erasmus Medisch Centrum en richt zich op gezonde stedelijke leefomgevingen en gezondheidsverschillen. | Ze is verbonden aan het Resilient Delta City Theme door haar werk voor het SPRING consortium en is ook verbonden aan Resilient Delta Methodology Theme door haar uitgebreide ervaring met transdisciplinair onderzoek. | Daarnaast is Beenackers programmaleider van het Academisch Samenwerkingscentrum CEPHIR.
